(علما و مفسران) آغاز نزول آن را در سال نهم هجرت مى دانند.

مطالعه سوره برائت نشان میدهد كه قسمتى از آن پيش از جنگ تبوک،قسمتى هنگام آمادگى براى جنگ،و بخش ديگرى پس از بازگشت از جنگ نازل شده است.

آغاز اين سوره تا آيه بيست و هشتم،پيش از فرا رسيدن مراسم حجّ نازل گرديده است.آيات آغازين سوره،درباره وضع مشركان و بت پرستان آن زمان بود.اين سوره در مراسم حجّ،توسّط اميرالمؤمنين(ع) به مردم ابلاغ شد.(1)

امّا سؤال شما را با دو نظريه پاسخ مي‌دهيم:

نظريه اوّل:پاسخ ازچگونگى شروع سوره فهميده می شود،زيرا سوره با اعلان جنگ به دشمنان و اظهار بيزارى و پيش گرفتن يک روش سخت در مقابل آنان آغاز شده و روشنگر خشم خداوند نسبت به اين گروه است.از اين رو شروع سوره با"بسم الله الرّحمن الرّحيم"كه نشانه دوستى و محبّت و بيان كننده صفت رحمانيت و رحيميت خدا است،تناسبى ندارد.(2)

اين موضوع در روايتى از حضرت على(ع)نقل شده است.مرحوم طبرسى در تفسير مجمع البيان از اميرمؤمنان نقل میكند:"اين كه "بسم الله الرّحمن الرّحيم"بر سر سوره برائت(توبه)نازل نشده،به اين جهت است كه "بسم الله" براى رحمت و امنيت و امان مي‌باشد، در حالى كه سوره توبه به خاطر عدم امنيت و جهاد با كفّار و بت‌پرستان نازل شده است".(3)

نظريه دوم:گروهى از مفسّران معتقدند سوره توبه دنباله سوره انفال مى باشد،زيرا در سوره انفال درباره پيمان ها سخن گفته شده،ولى سوره توبه در مورد الغاى پيمان‌ها توسط پيمان‌ شكنان بحث كرده،‌از اين رو "بسم الله" ميان اين دو سوره ذكر نشده است،‌چون در حقيقت يک سوره اند.

روايتى را مرحوم طبرسى از امام صادق(ع)دراين خصوص نقل میكند:"ألانفال والبراءه واحدٌ؛ انفال و توبه به منزله يک سوره مى باشد".(4)

نظريه اى كه مشهور است،نظريه اوّل است.

پى نوشت:

.1آيت الله مكارم شيرازى،‌تفسير نمونه،‌ ج 7،ص 271.

2.همان،ص 273.

3.مرحوم فضل بن حسن طبرسى،‌تفسير مجمع البيان،‌ج 6 - 5،ص 2،چاپ تهران.

4.مجمع البيان، ج 6 - 5،ذيل سوره برائت،‌ص 1.